«یخدو» هنوز زیبا و کاربردی است

هفت‌برکه (گریشنا)- رقیه مهرابی* : اگر در خانه قدیمی مادربزرگ‌تان یخدو دارید می‌توانید به سادگی آن‌ها را نو و نوار کنید. ساختن یخدو هم می‌تواند یک سرگرمی فرهنگی باشد.

رقیه مهرابی دانش‌آموخته مرمت آثار تاریخی، مرمت یک یخدو قدیمی را تجربه کرده است. یخدو Yakhdow همان صندوقچه قدیمی که به احتمال زیاد نام آن رَخت‌دو یا رخت‌دان یعنی جای نگهداری لباس بوده است. از یخدو برای نگهداری لباس‌های نو و مهمانی استفاده می‌شده است.

بدنه‌ی اصلی یخدو از چوب درخت گز درست می‌شد و برای روکش بیرونی آن از مخمل و روکش داخلی از پارچه‌هایی با کیفیت نازل‌تر استفاده می‌کردند. برای زیرسازی و صاف و یکدست کردن سطح صندوقچه با کاغذهای باطله همچون روزنامه زیرپارچه‌ها زیرسازی می‌شده است.

رنگ مرسوم مخمل مورد استفاده قرمز و سبز بود برای تزیینات از پونز و ورق حلبی زرد و سفید استفاده می‌کردنند که به صورت نقش‌های انتزاعی آفریده می‌شد. این تزیینات همچنین وظیفه‌ی استحکام بخشی به رویه‌ی یخدو را هم بر عهده داشته است.

اندازه این یخدوها متعارف بوده و طبق تحقیق صورت گرفته همه در یک اندازه ساخته می‌شد. از مشخصه‌های قابل ذکر آن پایه‌های نامساوی یخدو است که دو پایه‌ی جلویی کوتاه‌تر و قطور و پایه‌های عقب بلندتر و کوتاه‌تر است که در متعادل ساختن و ایستای یخدو در هنگام باز و بسته کردن در آن کمک شایانی می‌کند.

یخدو جزء لاینفک جهیزیه  عروس بود و حتما جفت یخدو در جهاز عروس قرار می‌دادند. حاج عبدل ایزدی و حاج علی ایزدی از آخرین استادان بنام در ساخت یخدو در گراش بودند.

 این مطلب بهمن ۱۳۹۵ در شماره چهار نشریه گراش منتشر و شهریور ۱۳۹۶ در گریشنا بازنشر شد.